Няхай жывуць гановэрскiя вароны ! (на белорусском языке) - Владимир Орлов

Орлов Владимир (2)

Няхай жывуць гановэрскiя вароны ! (на белорусском языке)

Уладзiмiр Арлоў

Няхай жывуць гановэрскiя вароны!

Мне хочацца хоць трохi пабыць жанчынаю. Цiкава, што яны адчуваюць - на вулiцы, у краме, у ложку... Цiкава зiрнуць зь сярэдзiны, як яны манэрнiчаюць, як кахаюць i як здраджваюць. Часам я хачу пераўвасобiцца ў адну кучаравую шатэнку са злосным позiркам, але падазраю, што ўжо даўно не выклiкаю ў яе анiякай станоўчай эмоцыi, а непрыхiльнасьцi да самога сябе мне не бракуе й без пераўвасабленьняў. Я не адмовiўся б пабыць пару дзён адной маёй знаёмай бляндынкаю, аднак прадчуваю, што потым замучае рэўнасьць да яе незьлiчоных прыхiльнiкаў. Пазнавальна, хоць i таксама небясьпечна, было б глянуць на сьвет i вачыма жонкi...

Напэўна, гэткiя думкi лезуць у голаў таму, што за вакном падае на цьмяна-вясёлкавы брук дождж, на стале курэюць чатыры вялiкiя кубкi кавы, а гаспадынямi трох зь iх апынулiся жанчыны.

Iх завуць Монiка, Сiльвiя й Мiрэла. Яны са смакам сёрбаюць каву, белая пара ад якой мудрагелiста зьвiваецца з лавандавым цыгарэтным дымком, яны са смакам шчабечуць на мове Гётэ й Дзюрэнмата i, мяркую, зусiм ня хочуць ператварыцца ў свайго вiзавi, што валодае нямецкай на ўзроўнi адукаванага чыюка з рэспэктабэльнай бюргерскай сям'i.

Каторая зь iх сталася б маёй абраньнiцаю ў выпадку экспэрымэнту зь пераўвасабленьнем?

Падобная да рубэнсаўскiх жанчын Монiка, што спрытна ладзiць самакруткi? Маленькая, зграбная й жывая, як мiркiль, Сiльвiя, што курыць "West"? Або смуглая, прыгожая нетутэйшаю (нягледзячы на бездакорную нямецкую мову) прыгажосьцю Мiрэла, якой не хапае на кубак кавы дзьвюх цыгарэтаў "Rоthmans"?

Пра аматарку самакрутак я ведаю толькi ймя.

Сiльвiя нарадзiлася ў Заходнiм Бэрлiне, але зьнелюбiла сьцiснуты кальцом гэдээраўскай сьцяны-анаконды горад настолькi, што ўцякла на захад, у Гановэр, дзе пачала пiсаць вершы й апавяданьнi.

Прозьвiшча Мiрэлы - Iванова. Дзякуючы ёй я ўжо ведаю па-баўгарску першае слова: "благодаря" - дзякую. Калi б я мог зараз стаць Мiрэлай, я ўспомнiў бы Сафiю, Вiташу, магчыма, задаўненыя ўжо ўцёкi ад жанiха за тры днi да вясельля - каб "не належаць нiкому, апрача паэзii".

Мiрэла любiць анатомiю. У сваiх вершах яна анатамуе зьявы й рэчы. Гэтую схiльнасьць падкрэсьлiвае яе падобны да компасу гадзiньнiк: на iм няма лiчбаў, а стрэлкi рухаюцца проста над вантробамi мэханiзму. Гадзiньнiк, што бесцырымонна анатамуе загадкавую субстанцыю часу, Мiрэла набыла ў бэрлiнскага магамэтанiна з турэцкiх кварталаў.

Пра гэта я даведваюся, дзякуючы яе расейскай мове. На ёй Мiрэла гаворыць з прыбалтыйскiм акцэнтам - вынiк стажыроўкi ў Рызе. Шкада, вядома, што яе настаўнiкам выпала быць ня мне, але я ўсё роўна ўдзячны таму латышу, бо безь яго я ня здолеў бы паразумецца з акулярыстым чалавекам, перад якiм Монiка ставiць пяты кубак кавы.

Чалавека завуць Ролянд Бальцэр. Ён пазiрае на мяне з даверлiвым подзiвам, хоць, на добры лад, такое пачуцьцё павiнна жыць у гэтыя хвiлiны якраз не ў ягоных вачох, а ў маiх. Сапраўды, што змушала яго разам зь Сiльвiяй адпраўляць у нейкую таямнiчую Weissrussland факс за факсам з запрашэньнямi, якiя на руiнах СССР чыноўнiкi бясконца гублялi або не разумелi й вымагалi дубляваць iх то па-расейску, то па-нямецку. Ня менш прыемнаю загадкаю выглядае й тое, дзеля чаго гановэрскаму часопiсу "Техturа" друкаваць пераклады зь беларускай.

Выдавецтва, дзе выходзiць часопiс, завецца "Rаbеnrаt", што можна перакласьцi, як "Сход варонаў". На стале ў кожнага супрацоўнiка - шыльдачка з варонаю й iмем. На Роляндавай шыльдачцы пазначана, што тут сядзiць галоўная варона. Маецца на ўвазе, што ён дырэктар i ўладальнiк выдавецтва. Па сумяшчальнiцтву ён пiша гiстарычныя навэлы й афарызмы, сабраныя ў сьцiплую кнiжачку пад гэткаю ж сьцiплаю назваю - "Афарызмы". Сiльвiя сваёй шыльдачкi ня мае, а калi б мела, дык на ёй, мусiць, напiсалi б "Вольная варона", бо яна на вольным хлебе. (Тыя два з паловаю гады, калi я мог iснаваць на гэтым хлебе, не памiраючы ад голаду, здаюцца мне ўжо часамi мiталягiчнымi.)

Варона сядзiць i на вокладцы часопiсу, дзе надрукаваныя нашы зь Мiрэлаю опусы. Калi казаць больш дакладна, дык птушка ўладкавалася на мапе Эўропы, нацэлiўшыся дзюбаю на яе ўсходнi кавалак. Няхай дзяўбецца й надалей, думаю я, пакуль Ролянд замаўляе таксоўку, каб адвезьцi нас на вячэру.

За гасьцiннасьць нам зь Мiрэлаю трэба разьлiчыцца дзьвюма лiтаратурнымi вечарынамi. Першая адбываецца ў нечым накшталт гарадзкога Дому культуры. Аншлягу няма, аднак пытаньняў хапае. Сiльвiя чытае маё, па сутнасьцi першае ў жыцьцi, сэнтымэнтальнае апавяданьне пра пеўня на гарадзкiм гаўбцы. Адзiн са слухачоў, якi паводле веку мог быць у "Гiтлерюгендзе", а мог i на фронце, упэўнена называе опус паэтычна-фантастычным. Я пярэчу. Апрача таго, праблема мае iнтэрнацыянальны характар. Прэса паведамляла, што аналягiчны выпадак меў месца ў Боне, але там суседзi падалi заяву на гаспадара пеўня не ў палiцыю, а адразу ў Эўрапейскi суд па правох чалавека.

Вiдаць, што гановэрская публiка ня сьпешчаная сустрэчамi з гасьцямi з былога сацлягеру. "Чаму вы так цiха гаворыце? - пытаецца ў нас зь Мiрэлаю падстаркаватая фраў. - Вы яшчэ баiцёся?"

Нашая начная рэзыдэнцыя - родны дом Ролянда ў гарадку Цэле за паўсотнi кiлямэтраў ад Гановэру.

У электрычцы з намi знаёмiцца малады жаўнер бундэсвэру. Пачуўшы пра Менск i Сафiю, ён кажа, што разьведка Варшаўскага дагавору працавала на мiжнародных iмпэрыялiстаў. У iншым разе камунiстычнае камандаваньне даведалася б, што ў бундэсвэры жаўнераў распускаюць на ўiкенд па хатах i без праблемаў узьняло б у выхадныя днi чырвоны сьцяг над Гановэрам дый рэшткаю Эўропы.

Пад перастук вагонных колаў мне згадваецца, як некалi, у часы, калi наша неабсяжная краiна будавала БАМ i жыла пад лёзунгам "Нечерноземье - ударный фронт!", такой самай парою я ехаў на начлег са сталiцы ў падмаскоўны гарадок. Поруч важылi носам табаку двое сяброў i былых аднакурсьнiкаў. Адзiн, летувiс, быў тады асьпiрантам МДУ й натхнёна пiсаў дысэртацыю аб прапагандзе летувiскiмi камунiстамi перавагаў сацыялiзму ў гады буржуазнага рэжыму. Другi, беларус, вучыўся ў Вышэйшай камсамольскай школе, заслужыў гонар быць у групе скандаваньня на чарговым гiстарычным зьезьдзе КПСС i са шкадобаю апавядаў пра юную швэдку, якая прыехала ў iхнюю вышэйшую школу ўдасканальваць свае левыя погляды, ды аказалася настолькi леваю, што хадзiла на заняткi ў празрыстай сукенцы бяз станiку й згодна з пастановаю парткаму завяршыла навучаньне значна раней тэрмiну.

Першы мой спадарожнiк пазьней выкладаў у Вiльнi ў Вышэйшай партыйнай школе, потым быў беспрацоўным, потым узяўся выкладаць нешта супрацьлеглае зьместу й патасу сваёй дысэртацыi ў палiцэйскай акадэмii, а пасьля заняўся бiзнэсам i аднойчы напрамiлы Бог прасiў мяне перадаць на менскiм вакзале нейкаму чалавеку нейкую сумачку. Другi папутнiк, што ў студэнцкiя гады захапляўся подзьвiгамi Iгната Грынявiцкага й Iвана Пулiхава й казаў, нiбыта рыхтуецца "замачыць" Леанiда Iльлiча, паехаў пасьля камсамолскай аlma mаtеr выконваць iнтэрнацыянальны абавязак у Афганiстан, спаў у гатэльным нумары не на ложку, а ў абкладзенай мяхамi зь пяском ваньне, а аднаго дня сеў у гэрацкiм аэрапорце ў тамтэйшую таксоўку й нiкуды не прыехаў...

Сацыялiстычныя iдэалы былi калiсьцi не чужыя й Ролянду Бальцэру, пагатоў ягоным бацькам належала ў Цэле колькi рэстарацыяў. Ролянд зь сябрамi нават стварыў камуну. (Сустрэўшыся празь пятнаццаць гадоў, яны - бiзнэсмэны, банкiры, проста заможныя людзi - ўволю нацешылiся ўспамiнамi.) Як рэха таго даўняга часу я ўспрыняў дэмакратычнае Роляндава рашэньне: самому ўлегчыся спаць, калi мы пасьля вячэры паднялiся на другi паверх, на падлозе, а мяне ўладкаваць на ложку. Калi Ролянд прыедзе да мяне ў Менск, я таксама лягу на падлозе. Праўда, у нас ня будзе на другiм паверсе мэзанiну з усiмi выгодамi, ня будзе тэрасы з выхадам у сад i могуць надацца перабоi з вадой i баварскiм пiвам, а таксама з салямi, кiвi й яшчэ некаторымi дзяжурнымi прадуктамi.

На гановэрскiх вулiцах i вулачках, акрамя немцаў, жывуць туркi, мурыны й жоўтатварыя дзецi паўднёва-ўсходняй Азii. У мэтро, трамваi або электрычцы побач з вамi абавязкова апынецца хтосьцi са скураю iншага колеру. На цьвiнтары катэдральнага сабору, вiдаць, з блаславеньня Алаху, жабруе маладая турчанка або чачэнка са спавiтым дзiцем. У пастаўленым каля ног плястыкавым вядзерцы ад жавальных гумак пуста - мо таму, што дзiця ў жабрачкi нейкае занадта цiхмянае: нi голасу зь пялюшак не падае, нi носу не вытыркае. Усё гэта прыводзiць на памяць айчынных сьляпых, што калiсьцi сядалi ў электрычку на станцыi Койданава, старанна й балюча топчучы вiдушчым пасажырам ногi, сноўдалiся па вагонах i цягнулi гугнявымi галасамi "Враги сожгли родную хату", а выбраўшыся ў Стоўбцах на пэрон, на вачох у дабрадзеяў упэўнена лiчылi нажабраваныя грошы i, беспамылкова абмiнаючы гразкiя калюжыны, iмпэтнай хадою кiравалiся ў прывакзальную пiўнiцу.

Некалi ў Гановэры жыў досыць вядомы дадаiст Курт Швiтэрс. У ягоны гонар у цэнтры гораду паставiлi скульптуру: вялiкiя, узгрувашчаныя адзiн на адзiн кантэйнэры з сабраным на вулiцах i спрасаваным сьмецьцем i жалезным ламаччам. Надпiс паведамляе, у якi дзень якога году быў напоўнены сваiм зьмесьцiвам кожны кантэйнэр. Маўляў, сьпi спакойна, дарагi Курт, твой эстэтычны клопат жыве.