Категории
Самые читаемые
PochitayKnigi » Проза » Проза » Тры таварышы (на белорусском языке) - Эрих Ремарк

Тры таварышы (на белорусском языке) - Эрих Ремарк

21.12.2023 - 23:37 1 0
0
Тры таварышы (на белорусском языке) - Эрих Ремарк
Описание Тры таварышы (на белорусском языке) - Эрих Ремарк
Читать онлайн Тры таварышы (на белорусском языке) - Эрих Ремарк

Шрифт:

-
+

Интервал:

-
+

Закладка:

Сделать
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 78
Перейти на страницу:

Ремарк Эрих Мария

Тры таварышы (на белорусском языке)

Эрых Марыя Рэмарк

Тры таварышы

Раман

Пераклад: Уладзiмiр Папковiч

I

Неба, яшчэ не закопчанае дымам з фабрычнага камiна, было жоўтае, як латунь. Па-за дахамi фабрыкi яно гарэла асаблiва ярка. Вось-вось узыдзе сонца. Я зiрнуў на гадзiннiк. Яшчэ не было васьмi. Без чвэрцi.

Я адчынiў вароты i падрыхтаваў помпу бензакалонкi. У гэты час звычайна на запраўку ўжо пад'язджалi першыя машыны. Раптам я пачуў за спiнай хрыпаты крэкат, быццам пад зямлёй круцiлi заржавелы вiнт. Я спынiўся i прыслухаўся. Затым я вярнуўся праз двор да майстэрнi i асцярожна адчынiў дзверы. У паўзмроку памяшкання блукаў, хiстаючыся, прывiд. На iм была брудная, некалi белая, хустка, сiнi фартух, грубыя пантофлi. Гэты прывiд, якi размахваў венiкам, важыў не менш 90 кiлаграмаў. То была наша прыбiральшчыца Мацiльда Штос.

Я хвiлiнку пастаяў, пазiраючы на яе. З грацыяй бегемота яна сноўдалася памiж радыятарамi аўтамабiляў i глухiм голасам спявала песню пра вернага гусара. На стале каля акна стаялi дзве бутэлькi каньяку. Адна ўжо была амаль пустая. Учора ўвечары яна была яшчэ поўная. Я тады забыўся схаваць яе.

- Але... фраў Штос, - сказаў я.

Спеў абарваўся. Венiк упаў долу. Шчаслiвая ўсмешка пагасла. Цяпер я стаў прывiдам.

- Езус Хрыстус, - прамармытала Мацiльда i ўтаропiлася на мяне чырвонымi вачыма. - Так рана я вас не чакала...

- Разумею. Добра пайшло?

- Добра... але ж няёмка. - Яна выцерла губы. - Я аж аслупянела.

- Гэта вы ўжо занадта. Не аслупянела - ап'янела. У дым.

Яна ледзь стаяла на нагах. Яе вусны торгалiся, а вейкi хлопалi, як у старой савы. Але памалу яна прыходзiла да памяцi. Яна рашуча зрабiла крок наперад.

- Пан Локамп... чалавек - толькi ўсяго чалавек... спачатку я толькi панюхала... потым глытнула... у мяне ж у страўнiку заўсёды круцiць... ну, а потым... потым мяне, вiдаць, апанаваў д'ябал. Ды i нельга ж спакушаць бедную кабецiну, пакiдаючы навiдавоку пляшку.

Я застаў яе такую не ўпершыню. Кожнае ранiцы яна дзве гадзiны прыбiрала ў майстэрнi. Можна было колькi хочаш пакiнуць грошай - яна не кране. Але да гарэлкi яна была ласая, як кот да сала.

Я ўзяў бутэльку.

- Вядома, каньяк, што для клiентаў, вы не кранулi. А лепшы, ад пана Кёстэра, спажылi.

Усмешка кранула выветраныя рысы Мацiльды.

- Што праўда, то праўда. Ведаю смак. Але няўжо вы мяне выдадзiце, пан Локамп? Безабаронную ўдаву?

Я пахiтаў галавой.

- Сёння не выдам.

Яна адпусцiла падаткнутую спаднiцу.

- Тады я хуценька дам лататы. А то прыйдзе пан Кёстэр... божа лiтасцiвы!

Я падышоў да шафы i адчынiў.

- Мацiльда!

Яна хуценька прыкандыбала. Я падняў карычневую чатырохкантовую бутэльку.

Яна ўзмахнула рукамi, пратэстуючы.

- Гэта не я! Шчыра! Гэту я не чапала!

- Я ведаю, - сказаў я i налiў поўную чарку. - Пiлi калi-небудзь гэты?

- А няўжо ж! - Яна аблiзала вусны. - Ром! Вытрыманы ямайскi!

- Выдатна! Тады выпiце чарку.

- Я? - Яна адхiснулася. - Пан Локамп, гэта зашмат! Вы смалiце мяне гарачым жалезам. Старая Штос п'е, як злодзей, ваш каньяк, а вы частуеце яе яшчэ ромам. Вы святы, святы! Лепш памерцi, чым стрываць такое.

- Ну што ж... - сказаў я, робячы выгляд, што адстаўляю чарку.

- Ну добра! - Яна паспешлiва схапiла яе. - Нельга адмаўляцца ад дабра. Нават калi не разумееш, за што. На здароўе! Можа, у вас дзень нараджэння?

- Так, Мацiльда. Адгадала.

- Няўжо праўда? - Яна сцiснула мне руку i пачала трэсцi. - Вiншую ад усяго сэрца! Каб грошы не выводзiлiся! Пан Локамп, - яна выцерла вусны, - я так расчулена... за гэта абавязкова трэба кульнуць яшчэ адну. Я ж вас люблю, як сына.

- Цудоўна.

Я налiў ёй яшчэ адну чарку. Яна кульнула яе i ўдзячная пайшла з майстэрнi.

Я схаваў бутэлькi i сеў за стол. Слабае сонца свяцiла праз акно мне на рукi. Дзiўнае пачуццё, такi вось дзень нараджэння, нават калi не надаваць гэтаму вялiкага значэння. Трыццаць гадоў... а былi часы, калi мне здавалася, што не дажыву да дваццацi, такой вялiкай уяўлялася адлегласць. А потым...

Я дастаў з шуфляды лiсток паперы i пачаў падлiкi. Дзяцiнства, школа - гэты кавалак быў далёка, невядома дзе, як яго i не было. Сапраўднае жыццё пачалося толькi ў 1916 годзе. Я якраз стаў навабранцам, худым, даўгалыгiм, мне было васемнаццаць гадоў. Па камандзе вусатага унтэр-афiцэра я трэнiраваўся на пляцы за казармай падаць i ўставаць. Аднаго разу ўвечары да мяне ў казарму прыйшла мацi. Ёй давялося больш за гадзiну чакаць мяне - я не ўпакаваў як след свой рэчмяшок i быў пакараны тым, што мусiў у вольны час чысцiць салдацкiя прыбiральнi. Яна хацела дапамагчы мне, але ёй не дазволiлi. Яна заплакала, а я так змарыўся, што заснуў пры ёй.

1917 год. Фландрыя. Мiдэндорф i я купiлi ў шынку бутэльку чырвонага вiна. Мы хацелi пабаляваць. Але не ўдалося. Ранiчкай ангельцы адкрылi ўраганны агонь. Кёстэра паранiла ў полудзень, Маер i Дэтэр загiнулi пад вечар. А ўвечары, калi, здалося, настаў спакой i мы адкаркавалi бутэльку, газ запоўнiў акопы. Мы, праўда, паспелi надзець процiвагазы, ды процiвагаз Мiдэндорфа быў няспраўны. Калi ён спахапiўся, было ўжо запозна. Пакуль сарваў гэты i знайшоў новы, занадта шмат наглытаўся газу. З горла хлынула кроў. Ён памёр назаўтра ранiцай. Твар яго ззелянеў i счарнеў. Шыя ўся была падрапана - пазногцямi ён стараўся разарваць яе, каб ухапiць паветра.

1918 год. Гэта было ў шпiталi. Некалькi дзён назад прыбыў новы транспарт. Папяровыя бiнты. Цяжка параненыя. Увесь дзень туды-сюды сноўдалiся аперацыйныя каляскi. Часам яны вярталiся пустыя. Побач са мной ляжаў Ёзэф Штоль. Ён ужо быў без ног, але яшчэ не ведаў пра гэта. Убачыць было нельга, таму што коўдра накрывала замест ног драцяны каркас. Ён i не паверыў бы, бо адчуваў боль у ступаках. Уначы ў нашай палаце памерлi двое. Адзiн памiраў цяжка i доўга.

1919 год. Зноў дома. Рэвалюцыя. Голад. На вулiцы бясконцы пошчак кулямётаў. Салдаты супроць салдатаў. Таварышы супроць таварышаў.

1920 год. Путч. Застрэлены Карл Брэгер. Арыштаваныя Кёстэр i Ленц. Мая мацi ў бальнiцы. Рак у апошняй стадыi.

1921...

Я задумаўся. Я нiчога не памятаў. Год проста выпаў. У 1922-м я быў дарожным рабочым у Цюрынгii, у 1923-м загадваў рэкламай на гумавай фабрыцы. Гэта было ў час iнфляцыi. Я зарабляў дзвесце бiльёнаў марак у месяц. Зарплату выдавалi два разы на дзень, i пасля кожнай - паўгадзiны водпуску, каб можна было збегаць у крамы i нешта купiць, пакуль не з'явiўся новы курс даляра. Грошы трацiлi сваю цану ў два разы. А потым? Што было ў наступныя гады? Я паклаў аловак. Якi сэнс прыпамiнаць усё гэта? Я ўжо i не памятаў дакладна. Шмат што пераблыталася. Свой апошнi дзень нараджэння я спраўляў у кавярнi "Iнтэрнацыяналь". Тады я год працаваў тапёрам. Потым я зноў сустрэў Кёстэра i Ленца. А цяпер я сяджу тут у "Аўрама" - аўтарамонтнай майстэрнi Кёстэр i К°. К° - гэта Ленц i я, майстэрня ж належыць аднаму Кёстэру. Калiсьцi ён быў наш аднакашнiк, потым камандзiр роты, потым - лётчык, праз нейкi час - студэнт, затым - гоншчык. Нарэшце ён купiў гэтую будку. Спачатку далучыўся Ленц, якi некалькi гадоў басцяўся па Паўднёвай Амерыцы, потым - я.

Я дастаў з кiшэнi цыгарэту. Шчыра кажучы, я мог быць цалкам задаволены. Жылося мне нядрэнна, была праца i сiлы. Я не хутка стамляўся, быў, як кажуць, здаровы... I ўсё ж лепш было б не думаць вельмi шмат. Асаблiва вечарамi. Час ад часу нешта вярталася з былога i ўзiралася ў цябе мёртвымi вачыма. Але ад гэтага была гарэлка.

Знадворку зарыпелi вароты. Я парваў лiсток з датамi свайго жыцця i кiнуў у кош для папер. Дзверы iмклiва расчынiлiся. На парозе стаяў Готфрыд Ленц, высокi, хударлявы, з белай, як салома, чупрынай i носам, якi прызначаўся некаму iншаму.

- Робi! - зароў ён. - Стары абжора! Устань i падцягнiся! Твае начальнiкi будуць гаварыць з табой!

- О божа! - Я ўстаў. - А я думаў, вы забудзецеся! Пашкадуйце мяне, хлопцы!

- Бач ты, чаго захацеў! - Готфрыд паклаў на стол скрутак. Там зазвiнела. Услед за iм увайшоў Кёстэр. Ленц стаў перада мной.

- Робi, хто табе ранiцай сустрэўся першы?

Я падумаў.

- Старая кабецiна. Яна танцавала.

- Святы Майсей! Дрэнная прыкмета. Але яна адпавядае твайму гараскопу. Я ўчора склаў. Ты нарадзiўся пад знакам Стральца, ненадзейны, хiсткi, як трыснёг на ветры, на цябе ўздзейнiчаюць нейкiя падазроныя трыгоны Сатурна, а сёлета яшчэ i Юпiтэр. Ота i я, хто замяняе табе бацьку i мацi, перадаём табе штосьцi, каб абараняцца. Вазьмi гэты амулет! Праўнучка iнкаў аднойчы падаравала яго мне. У яе была блакiтная кроў, плоскаступнёвасць, вошы i дар прадбачання. "Беласкуры iншаземец, - сказала яна мне. - Яго насiлi каралi, у iм заключана сiла сонца, месяца i зямлi, не гаворачы пра iншыя малыя планеты. Дай мне за яго срэбны даляр на гарэлку - i насi сабе". Каб ланцужок шчасця не парваўся, я ўручаю яго табе. Ён будзе сцерагчы цябе i прагонiць варожага Юпiтэра.

Ён павесiў мне на шыю маленькую чорную фiгурку на тонкiм ланцужку.

- Вось! Гэта - супроць наслання зверху. А тут - супроць зямных бед: шэсць бутэлек рому ад Ота! Ром у два разы старэйшы за цябе.

Ён разгарнуў скрутак i выставiў бутэлькi на сонца. Яны зазiхацелi, як янтар.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ... 78
Перейти на страницу:
Тут вы можете бесплатно читать книгу Тры таварышы (на белорусском языке) - Эрих Ремарк.
Комментарии