Ксю - Андрэй Федарэнка

- Раз... два... два-а з палавінаю... два-а з валасінаю... Валасіна абрываецца - тры пачынаецца! - і з піскам дзеці разбягаліся.

- Тры свае, - загінаў пальцы Жэня, - тры пляменніцы, плюс Наста... Аднымі курвачкамі акружаны! Ды яшчэ сам, як цэлка, хаджу, - пасміхаўся ён, маючы на ўвазе свае скалечаныя ногі.

Света сядзела разам з імі на ганку, піла чарка ў чарку, пасміхалася, слухаючы распутнага дзядзьку. А дзядзька, выпіўшы, не сунімаўся:

- Дай ты чалавеку. Свой жа хлопец, не чужы. Пасля арміі...

- Я старая для яго, - адмахвалася Света, трымаючы шклянку з віном у руцэ.

“Старой” было не больш за 25. Аляксей пазіркваў збоку на яе прыгожы твар, прыпухлыя вусны, на грудзі, рукі, плечы, на выцягнутыя, адна на адну пакладзеныя ногі. Ад яе пахла спіртным, і гэта было прыемна; гэты пах ад маладой жанчыны трывожыў, і бударажыў, і радаваў. Яна падабалася Аляксею куды больш за Ксю - найперш уяўнай даступнасцю; ён чамусьці заўсёды лічыў, што белыя дабрэйшыя за чарнявых, меншыя ламакі, з імі лягчэй.

- Трэба ж памагаць людзям! - чапляўся да пляменніцы Жэня, заклікаючы яе да своеасаблівага гуманізму. - І самой карысна... Для здароўя...

- Мне што, на гэтым ганку зараз разлегчыся? Ці на пяску пасярод двара? Хай купляе бутэльку ды прыязджае, - ужо без усмешкі адказвала Света. Вочы ў яе патухалі.

- Чуў? Аляксей! Бачыш, як проста, - шчыра радаваўся Жэня.

Але Аляксей не бачыў тут нічога простага. Гэтае дэманстратыўнае, перабольшанае самапрыніжэнне толькі насцярожвала яго. Хаця... ты іх зразумееш? Калі яны гуляюцца, а калі кажуць праўду?

V.

Света прыязджала рэдка, на выхадныя. Затое Ксю ў канцы чэрвеня, здаўшы экзамены, скончыўшы школу, часцей пачала бываць у вёсцы, а потым і зусім пасялілася ў дзядзькі. Дні стаялі цёплыя, вечары - яшчэ цяплейшыя. Жэня даваў пляменніцы поўную волю. Праўда, Ксю была “жаваронкам”, рана лягала спаць, але ўлетку цямнее позна, і ў іх - у яе з Аляксеем - хапала часу нагуляцца.

Аляксей паступова прывыкаў да Ксю. Ён ставіўся да яе як да малодшай сястры, не забываў, што яна сірата, і яму прыемна было адчуваць сябе гэткім старэйшым братам, хацелася клапаціцца пра яе, абараняць, аберагаць. Ён трохі паблажліва зваў яе:

- Мая маленькая пяшчотная сяброўка.

З ёю можна было гаварыць на любую тэму. Ксю жаночай інтуіцыяй адгадвала яго думкі, жаданні, наперад ведала, якіх слоў яму хочацца, якога настрою, якіх інтанацый ён ад яе чакае - і акурат такія ён атрымліваў.

- Ты незвычайны, - шаптала яна, прыціскаючыся да яго.

- Чым?

- Ад цябе прыемна пахне, - проста адказвала яна.

Ён абдымаў яе і, каб падражніць, пераводзіў размову на Свету.

- Слухай, Ксю, хачу з табой параіцца. Можа, мне ўзяць тваю сястру замуж? Ты была б мне сваячка...

Ксю сярдзіта адсоўвалася. Яго цешыла гэтая мілая, няўмелая рэўнасць.

- Нічога не атрымаецца, - сур’ёзна адказвала Ксю. - Яна за цябе не пойдзе.

- Чаму?

- А ў яе ёсць. Нейкі чэх, ці немец. Не, чэх.

- Што ён тут робіць?

- Працуе на металургічным, інжынерам. Стары, непрыгожы, - хутка дадала яна.

Канечне, ён не верыў ні ў якага інжынера. У душы ён пасміхаўся з яе. “Ты не ў курсе, дарагая. Ты не ведаеш нашых размоваў на ганку. Не ведаеш, што Света мяне сама запрашае”. Але яму падабалася пацяшацца з сваёй даверлівай, наіўнай сяброўкі.

- Ну, хай сабе чэх. Мала хто ў каго ёсць. Ён жа не збіраецца жаніцца? А я б ажаніўся. Афіцыйна. Насту ўдачарыў бы...

Ксю пакрыўджана маўчала. Аляксей абдымаў яе, цалаваў у шчочкі, у лоб, гладзіў па галаве.

- Дзіўныя вы, мужчыны, - з уздыхам, задуменна казала яна. - Усё шукаеце нечага... А не бачыце таго, што пад носам. Не заўважаеце тых, хто, можа, па-сапраўднаму ўмее кахаць. Як я, напрыклад. Я - не Света. Ты мяне зусім не ведаеш. А прыязджай у госці? - Ксю не ў першы раз гэта прапаноўвала. - Пазнаёмімся бліжэй... Кавы пап’ем.

- Як гэта - узяць ды прыехаць? А тут яшчэ інжынер...

- Нашто табе інжынер? Да мяне прыедзь! Паглядзіш, як я жыву, - і заўсёды дадавала: - Кавы пап’ем.

- Малая ты яшчэ “на каву” запрашаць.

- Малая! - гмыкала яна. - Сямнаццаць хутка. Знайшоў дзяўчынку!..

Аляксей тады ўспамінаў трыццаціпяцігадовую Шуру, на якую Рэвут казаў - “старая кабыла”, згадваў Свету - “я ўжо старая”; цяпер яшчэ і Ксю.

- Дык якія ж вы тады бываеце маладыя?! - шчыра ўсклікваў ён. - Калі вы дзяўчынкі?! Такія, як Наста? Як Жэневы дочкі?

- Відаць, толькі тады, - смеючыся, пацвярджала яна.

Раніцай Жэня па дарозе на станцыю даганяў Аляксея, глушыў мапед і, клыпаючы побач, вёў яго ў руках.

- Ну, прызнавайся. Вы гуляеце - а ёсць толк?

- Які толк, - чырванеў Аляксей. - Мы проста сябруем - як з табою. Мне ўвогуле здаецца, што яна яшчэ нечапаная дзяўчынка.

- Дык добра. Пашанцавала табе. Нехта ж робіць дзяўчынак жанчынамі.

- Ведаеш, я думаў пра гэта...

- А тут не трэба думаць - рабіць трэба, - параіў Жэня.

- Мне здаецца, ёсць нейкія прафесіяналы, якія толькі гэтым і займаюцца. Гэта іхняя спецыяльнасць. З адпаведным запісам у працоўнай кніжцы. Яны і бываюць заўсёды першыя - па законе, а ўсе астатнія, такія, як я, заўсёды другія.

- Не кажы, чаго не ведаеш. І запомні: хто п... пашкадуе - сам п... стане!

- выдаў Жэня адну са сваіх зэкаўскіх прымавак.

Канчаўся ліпень, Ксю паехала ў горад. А ў выхадныя ў Аляксея адбылася нечаканая размова са Светаю. Яна ўсё ж зрэдку ўспамінала, што павінна апекавацца меншай сястрою. Света пачала здалёк, з рамантыкі, усё з таго ж - “зайздрошчу я вам, маладым, і табе, і Ксю... у вас будучыня, усё наперадзе, можна з’ехаць, уцячы ад гэтых п’янак, хамства, ненавіснага металургічнага...” Затым перайшла да справы.

- Ты гуляеш з Ксю, я ведаю. Яна ўжо закаханая ў цябе. Ты неўзабаве паедзеш, паступіш. Канечне, у цябе іншыя планы, што табе да нейкай правінцыялкі. Але павер - яна цудоўная. Добрая, разумная, гаспадарлівая. Чыстая, - зрабіла націск Света. - Табе ўсё роўна трэба будзе жонка, надзейная, памочніца. Калі зрабіць гэта адразу, на пачатку - ажаніцца я маю на ўвазе - ты большага ў жыцці даб’ешся, і хутчэй. Бо інакш ты не столькі будзеш вучыцца, колькі шукаць, і добра, калі пашанцуе, і знойдзеш такую, як Ксю. А калі памылішся?

Аляксею страшэнна няёмка было, упершыню ў жыцці яго так адкрыта сваталі, і хто - дзяўчына, якая яму самому падабаецца! Яна што, не разумее, што яму ўсяго дваццаць, што ён не ведае жыцця, ён не збіраецца планаваць яго матэматычна, хай яно ідзе спантанна, хай будуць памылкі, расчараванні, але гэта будуць яго памылкі, яго расчараванні, яго вопыт. Якія жаніцьбы!

- А ... ты, Света? - спытаў ён.

- Што я?

- Не перадумала? Памятаеш, тады, на ганку, казала...

Зноў вочы ў яе адразу патухлі. Яна не чакала гэтага.

- Мы ж дамовіліся, - стомлена, абыякава сказала яна. У голасе яе знікла шчырасць. - Купляй пляшку ды прыязджай. Я ж толькі на такое і годная.

На гэты раз Аляксей прапусціў міма вушэй яе падазронае самапрыніжэнне. З усёй размовы ў памяці ў яго засталося: “Ксю ў цябе закаханая”. Акрылены гэтымі словамі, успамінаючы іх часта, ён кожны раз адчуваў у сабе спакойную, сталую, мужчынскую ўпэўненасць. Во як, дзве адразу! Прыгожыя, даступныя, і абедзве запрашаюць! Заставалася толькі выбрацца ў горад.

VI.

Вечарам Аляксей сядзеў у Жэні на ганку, і размяклы, добры, назіраў, як сонца заходзіць у хмару. Да Жэневай хаты пад’ехаў знаёмы дачнік, пасігналіў - маўляў, еду ў горад, у машыне ёсць месца, ці не трэба падкінуць. Жэня яшчэ раней, у чаканні выхадных, напакаваў пляменніцам гасцінцаў. На агародзе ўжо расла маладая бульба, раннія гуркі, познія цыбуля і часнок. Плюс “прысмакі” (яны з Рэвутам нядаўна растрыбушылі чарговы вагон).

Жэня - знарок, вядома, бо не такія цяжкія былі гасцінцы, каб самому не ўправіцца, прапанаваў Аляксею:

- Збірайся, паможаш, - а калі той пачаў муляцца, сказаў цвёрда, загадным тонам: - За кампанію!

На ўездзе ў горад пацямнела, пайшоў дождж, дачнік уключыў дворнікі. Каля ўніверсама Жэня папрасіў яго спыніцца, сунуў Аляксею грошы: “На, збегай. Адной вам хопіць?” Пад’ехалі да блочнага пяціпавярховіка, дачнік у машыне застаўся чакаць, Аляксей з Жэнем падняліся на трэці паверх. Дзверы адчыніла Ксю, і адразу ж на пляцоўку прашмыгнула Наста. Адна шчака ў яе была тоўстая ад ваты і перакрыжаваная лейкапластырам:

- А ў мяне - во!

- Бесталковая, - сказала Ксю, радасна, адкрыта гледзячы на Аляксея.

- Дагулялася, дабегалася, пакуль у дзвярах на кухню ледзь шкло галавой не вынесла. Тры швы наклалі.

- Тры! - пацвердзіла з гонарам Наста, растапырыўшы пальчыкі.

Не заходзячы ў кватэру, Жэня паставіў долу ношку.

- Ну, ты пабудзеш? - дзелавіта, нібы між іншым сказаў Аляксею. - Яшчэ два аўтобусы вячэрнія, дабярэшся. А я з дачнікам. Мяне там унізе машына чакае, - патлумачыў ён Ксю. - А дзе Света?

- Спытай што лягчэйшае. У чэха свайго.

- А! Ну, прывітанне ёй, - Жэня нязграбна, віхляючы задам, пайшоў уніз.

- Дык чэх існуе? - разгублена спытаў Аляксей. - Я думаў, ты падманваеш, разыгрывает мяне...