Чарадзейныя казкi (на белорусском языке) - Шарль Перро

Таго ж вечара вярнуўся з вандроўкi Сiняя Барада. Ён сказаў жонцы, што па дарозе атрымаў лiст, у якiм яму паведамлялi, што справа, дзеля якой ён ехаў, вырашылася на яго карысць. Жонка ўсiмi спосабамi старалася паказаць, як радуецца, што ён так хутка вярнуўся.

Назаўтра ён папрасiў у жонкi ключы. I калi яна iх аддавала, рукi ў яе так калацiлiся, што Сiняя Барада адразу здагадаўся пра ўсё, што здарылася.

- Чаму гэта, - спытаў ён, - разам з iншымi няма ключыка да каморкi?

- Я, напэўна, пакiнула яго наверсе, у сябе ў пакоi на стале, - адказала яна.

- Прынясi мне яго, - сказаў Сiняя Барада, - i хутчэй.

Пасля розных адцяжак ды адгаворак, ключык давялося такi аддаваць. Сiняя Барада агледзеў яго i сказаў:

- Адкуль гэта на ключы кроў?

- Не ведаю, - адказала няшчасная жанчына i спалатнела як нежывая.

- Ты не ведаеш?! - перапытаў Сiняя Барада. - Ну, дык я ведаю! Ты хацела ўвайсцi ў каморку! Што ж, добра. Ты ўвойдзеш туды - i зоймеш сваё месца побач з iншымi жанчынамi, якiх ты там бачыла.

Яна кiнулася мужу ў ногi, пачала плакаць, прасiць прабачэння i, па ўсiм вiдаць, шчыра раскайвалася, што была такая непаслухмяная. Здаецца, нават камень расчулiўся б ад маленняў такой прыгажунi. Але ў Сiняе Барады сэрца было чарсцвейшае за камень.

- Ты павiнна памерцi, - прамовiў ён, - i зараз жа!

- Калi ўжо я павiнна памерцi, - сказала жонка, гледзячы на яго вачыма, поўнымi слёз, - дык дай мне хоць трошкi часу памалiцца Богу.

- Даю табе паўчвэрткi гадзiны, - адказаў Сiняя Барада, - i нi хвiлiны болей.

Калi ён пайшоў i бедная жанчына засталася адна, яна паклiкала сваю сястру i сказала ёй:

- Сястра мая Ганна (а так яе звалi), прашу цябе, падымiся на вежу ды паглядзi, цi не едуць нашыя браты, яны абяцалi сёння завiтаць да мяне ў госцi. Калi iх убачыш, дай iм знак, каб яны паспяшалiся.

Сястра Ганна паднялася на вежу, а нябога ў вялiкiм смутку час ад часу гукала яе:

- Ганна, сястра мая Ганна, цi не вiдаць, каб хтось ехаў?

А сястра Ганна адказвала:

- Не вiдаць нiчога, толькi сонейка яснее, толькi траўка зелянее.

Тым часам Сiняя Барада схапiў вялiзны нож i крыкнуў на ўсё горла:

- Ану, спускайся хутчэй, цi зараз я сам да цябе падымуся!

- Зараз, зараз, калi ласка, яшчэ хвiлiнку, - адказала жонка i зноўку ледзь чутна гукнула:

- Ганна, сястра мая Ганна, цi не вiдаць, каб хтось ехаў?

А сястра Ганна адказвала:

- Не вiдаць нiчога, толькi сонейка яснее, толькi траўка зелянее.

- Ану, спускайся хутчэй, - крыкнуў Сiняя Барада, - цi зараз я сам да цябе падымуся!

- Ужо iду, - адказала жонка, а сама зноў гукнула сястру. - Ганна, сястра мая Ганна, цi не вiдаць, каб хтось ехаў?

- Бачу, бачу! - адказала сястра Ганна. - Вялiзны слуп пылу! Ён наблiжаецца да нас...

- Цi не нашыя гэта браты?

- Ах, сястра мая, на жаль, не, гэта статак бараноў...

- Цi спусцiшся ты нарэшце? - крыкнуў Сiняя Барада.

- Яшчэ адну хвiлiнку, - адказала жонка i зноў гукнула сястру. - Ганна, сястра мая Ганна, цi не вiдаць, каб хтось ехаў?

- Бачу, - адказала тая, - два коннiкi скачуць сюды, але яны яшчэ вельмi далёка.

I праз хвiлiну дадала:

- Дзякуй Богу, гэта нашыя браты! Зараз я дам iм знак, каб яны паспяшалiся.

Тут Сiняя Барада закрычаў так моцна, што ўвесь палац скалануўся. Нябога выйшла да мужа i ў слязах, з раскудлачанымi валасамi, кiнулася яму ў ногi.

- Усё дарма, - сказаў Сiняя Барада. - Настаў твой смяротны час!

Ён ухапiў яе адной рукою за валасы, другой падняў свой страшны кухонны нож i ўжо мерыўся быў адсячы ёй галаву... Бедная кабета зiрнула на мужа змярцвелымi вачыма i апошнi раз папрасiла:

- Дай мне яшчэ хоць адно iмгненне.

- Не, не! - адказаў ён. - Бог за цябе памолiцца.

Ён падняў руку i...

У гэтую хвiлiну пачуўся такi моцны грукат у браму, што ад нечаканасцi Сiняя Барада спынiўся. Брама не вытрымала, расчынiлася, i на двор уляцелi два коннiкi. Яны адразу выхапiлi шпагi i кiнулiся да Сiняе Барады.

Убачыўшы братоў сваёй жонкi - а з iх адзiн быў драгун, а другi мушкецёр Сiняя Барада кiнуўся наўцёкi. Але браты дагналi яго раней, чым ён паспеў узбегчы на ганак. Яны працялi яго наскрозь шпагамi i кiнулi памiраць. Бедная жонка Сiняе Барады была i сама ледзь жывая, у яе не было сiлы нават падняцца i абняць сваiх ратаўнiкоў.

Сталася так, што ў Сiняе Барады зусiм не было спадкаемцаў, i ўсе яго скарбы засталiся ягонай жонцы. Адну частку мужавага багацця яна выкарыстала, каб выдаць сястру Ганну за маладога пана, якi быў даўно ў яе закаханы; на другую - купiла братам капiтанскiя чыны, а за астатняе - сама згуляла вяселле з вельмi сумленным i добрым чалавекам, з якiм хутка забылася на ўсё гора, што ёй давялося перажыць з Сiняю Барадой.

Мараль

Жанчын цiкаўнасць часта спакушае,

Але нярэдка iх раскаянне чакае.

I прыкладаў таму - нямала кожны дзень.

Такi капрыз - нiкчэмная патрэба:

Яго здаволiш - i знiкае ён, як цень,

А вось плацiць пасля занадта доўга трэба.

Другая мараль

Жыцця не трэба ведаць дасканала

I розум не вялiкi трэба мець,

Каб, прачытаўшы казку, зразумець,

Што так, бадай, спрадвеку не бывала.

Хто бачыў дзе мужоў такiх жахлiвых,

Што патрабуюць ад жанчын таго, што немажлiва?

Хай i раўнiвы муж - таго не бачна звонку,

Бо ён заўжды iмкнецца ўлашчыць сваю жонку.

I ўжо якая б нi была ў мужа барада,

Сказаць не проста, хто ў сям'i сапраўдны гаспадар.

КОТ У БОТАХ

Памёр адзiн млынар i пакiнуў сваiм тром сынам толькi млын, асла ды ката. Спадчыну дзялiлi нядоўга; нават суддзю з падсудкам не клiкалi, бо з гэтымi, вядома, нiчога не засталося б ад такога небагатага набытку. Старэйшы брат узяў сабе млын, сярэднi - асла, а малодшаму дастаўся кот.

Вельмi смуткаваў малодшы брат, што выпаў яму такi горкi лёс.

- Добра маiм братам, - казаў ён. - Калi будуць жыць разам, дык i на хлеб змогуць сабе зарабiць. А я - з'ем свайго ката, зраблю з яго скуры рукавiцы, а потым - хоць ты з голаду пухнi.

Пачуў Кот гэтыя словы, але выгляду не падаў. I сказаў такiм разважным i сур'ёзным голасам:

- Не журыцеся, мой гаспадару, дайце мне лепей якую торбу ды купiце боты каб мне было ў чым лазiць па кустах. А тады ўбачыце, што не такая ўжо благая вам выпала доля, як здаецца.

Хлопец, вядома, не даў Катовым словам вялiкае веры. Але й не збезнадзеiўся, бо хто яго ведае, можа, i праўда, Кот дасць яму якое рады ў няшчасцi. Хлопец часта бачыў, як спрытна Кот лавiў пацукоў i мышэй: то павiсаў на адных лапах, то хаваўся ў муцэ ды прыкiдваўся мёртвым.

Неўзабаве Кот атрымаў усё, чаго прасiў. Ён адразу хвацка нацягнуў боты, закiнуў за плечы торбу i, узяўшы яе абедзвюма пярэднiмi лапамi за матуз, рушыў у лес, дзе вадзiлася многа трусоў. У торбу ён насыпаў вотруб'я, заечай капусты, а сам лёг на зямлi i, удаўшыся за мёртвага, пачаў чакаць, калi якое трусяня, не надта яшчэ абазнанае ва ўсякiх хiтрасцях свету, залезе ў торбу, каб пачаставацца пакладзенымi туды ласункамi.

I толькi паспеў ён легчы, як адразу з радасцю ўбачыў, што нейкае легкадумнае трусяня ўжо капошыцца ў торбе. Кот, не марудзячы, зашморгнуў матуз, схапiў труса i бязлiтасна яго забiў.

Горды здабычай, ён рушыў да караля i папрасiў мовiць перад iм слова. Ката пусцiлi ў пакоi Яго Вялiкасцi. Увайшоўшы, Кот нiзка пакланiўся каралю i сказаў:

- Вашамосць, гэтага труса мне даручыў паднесцi вам ад свайго iмя пан маркiз дэ Карабас (такое iмя яму ўздумалася даць свайму гаспадару).

- Ну што ж, - адказаў кароль, - скажы свайму гаспадару, што я яму дзякую i вельмi рады яго падарунку.

Другi раз Кот схаваўся ў жыце i зноў разгарнуў сваю торбу, а калi ў яго ўлезлi дзве курапаткi, зацягнуў матуз i злавiў абедзвюх. Потым, як i труса, ён занёс курапатак да караля. Кароль прыняў падарунак iзноў з вялiкiм задавальненнем i загадаў даць Кату гасцiнца.

Так два цi тры месяцы Кот насiў каралю дзiчыну, упаляваную нiбыта яго гаспадаром. I аднойчы даведаўся, што кароль са сваёю дачкой, найпрыгажэйшаю прынцэсаю ў свеце, збiраецца выправiцца на шпацыр па беразе рэчкi. Вось i кажа ён свайму гаспадару:

- Калi вы паслухаецеся маёй парады, дык будзеце шчаслiвы да канца сваiх дзён. А дзеля гэтага вам трэба зрабiць адно: пайсцi да рэчкi i там, дзе я пакажу, залезцi ў ваду. Усё астатняе я зраблю сам.

Маркiз дэ Карабас паслухаўся Ката i зрабiў усё, як той яму нараiў, хоць, праўду кажучы, зусiм не разумеў, навошта ўсё гэта трэба.

I вось сядзiць ён у вадзе, а побач якраз праязджае кароль. Тут Кот як закрычыць:

- Ратуйце! Ратуйце! Маркiз дэ Карабас топiцца!

Пачуўшы гэтыя крыкi, кароль высунуў галаву з карэты i, пазнаўшы Ката, якi столькi разоў насiў яму дзiчыну, адразу загадаў сваёй варце хутчэй бегчы i дапамагчы маркiзу дэ Карабасу.

Пакуль небараку маркiза выцягвалi з рэчкi, Кот падышоў да карэты i сказаў каралю, што калi яго гаспадар купаўся, нечакана з'явiлiся злодзеi i ўкралi ўсё яго адзенне, хоць ён, Кот, крычаў на ўсю сiлу: "Трымай iх! Трымай злодзеяў!" (Адзенне ж хiтрун схаваў пад вялiкiм каменем.)

Кароль адразу загадаў служкам пры сваiм гардэробе паехаць i прывезцi пану маркiзу дэ Карабасу адзiн з найлепшых сваiх гарнiтураў. Калi маркiз апрануўся, кароль сустрэў яго вельмi ласкава. А таму, што прыгожае адзенне, якое маркiзу прывезлi, вельмi яму пасавала (а ён i сам з сябе быў хлопец ладны ды зграбны), то каралеўская дачка адразу яго ўпадабала. I варта было маркiзу дэ Карабасу два-тры разы зiрнуць на каралеўну з пашанай i трошкi з пяшчотай, як яна закахалася ў яго без памяцi.