Мiколка-паравоз (на белорусском языке) - Михась Лыньков

Так дапамог Жэўжык нашым паляўнiчым паправiць крыху iх паляўнiчыя справы. I да таго ўнадзiўся Жэўжык птушак лавiць, што Мiколка i дзед кожнага вольнага дня iшлi з iм на луг да ракi альбо на балота i займалiся паляваннем. Iм i стрэльба цяпер непатрэбна была, малы сабачка быў вельмi спрытны на птушыную лоўлю. А слаўныя паляўнiчыя прывучылi яго не псаваць здабычу, а цэлай прыносiць у рукi.

Але нядоўга цягнулася такое шчаслiвае паляванне. I тут пасцiгнула нашых паляўнiчых чарговая няўдача. I, сказаць бы, праз каго? Праз матчыных курэй i пеўня. Задумала мацi летам курыную гаспадарку развесцi i купiла недзе тры курыцы i пеўня. Быў гэты певень крыху недалужны, кульгаў на адну нагу, але гэта не перашкаджала яму быць здольным певуном i кожнае начы гучна выводзiць сваё непераможнае "кука-рэ-эку!".

Уся курыная гаспадарка змяшчалася ў фанернай скрынцы пад вагонам, i мацi дужа клапацiлася аб тым, каб хто не спакусiўся на яе птушынае багацце. I вось аднаго разу, праз няшчасных гэтых паляўнiчых, як казала мацi, птушыная гаспадарка ўраз загiнула. Неяк надумалася мацi ў сонечны дзень выпусцiць курэй са скрынкi, каб яны крыху пабегалi па пяску, паглядзелi белага свету. Выпусцiла, пiльнавала iх сярод пуцей, але потым на хвiлiну адлучылася ў вагон. Як на бяду, тут трапiўся Жэўжык. Набраўшыся вялiкага паляўнiчага спрыту i, вiдаць, прыняўшы курэй за нейкiх балотных птушак, ён умомант задушыў трох курэй i, паклаўшы iх на парог вагона, кiнуўся як дуж за пеўнем. Той даў лататы. Жэўжык - за iм.

Певень i скокам, а часамi i падскокам iмчаў, як вiхор, аж пад самае дэпо. Магчыма, i не давялося б Жэўжыку дагнаць курынага ўладыку, мо i ўцёк бы ён ад нашага паляўнiчага, але тут, як на бяду, iмчаў насустрач пасажырскi цягнiк. Толькi пер'е ўзляцела ў паветра - усё, што засталося ад кульгавага певуна, трапiўшага пад паравоз. Убачыла мацi такое няшчасце i за галаву схапiлася. Ды, узяўшы ў рукi лапку пеўня - неяк засталася цэлая пад вагонамi, - прыйшла з гэтай лапкай у вагон ды тыц ёю дзеду ў самую бараду, а потым, доўга не думаючы, ды гэтай самай лапкай Мiколку па патылiцы.

- Праз вас певень загiнуў!

Мiколка з дзедам, не кiдаючыся дужа ў спрэчкi, адразу ж падалiся вон з вагона, далей ад разгневанай мацi.

- Уцякайма, пакуль не позна. А то можа быць горай!

Але больш за ўсiх дасталося лепшаму памочнiку нашых паляўнiчых, заядламу "ганчаку" Жэўжыку. Злавiла яго мацi i адразу панесла да таварнага цягнiка, што стаяў на станцыi. Там адчынiла дзверы ў адным з пустых вагонаў i, загнаўшы туды Жэўжыка, зачынiла дзверы. А праз якую хвiлiну цягнiк пайшоў. Так i паехаў без бiлета Жэўжык, найлепшы дружака нашых паляўнiчых, да суседняй станцыi з таварным цягнiком. А мо i не да суседняй, мо куды i далей. Хiба прасочыш за таварным вагонам, куды ён iдзе, дзе ён спынiцца пад пагрузку.

З ад'ездам Жэўжыка спынiлiся паляўнiчыя справы Мiколкi з дзедам, бо не з голымi ж рукамi на качку iсцi. I доўга яшчэ памiнала мацi iх паляўнiчыя ўдачы i сваю трагiчна загiнуўшую курыную гаспадарку. I толькi бацька пасмейваўся:

- А ўсё ж трапна выйшла. Каб не займаўся дзед з Мiколкам паляваннем, то не давялося б нам курацiнкi паспытаць!

Дзед i Мiколка лiчылi пры гэтым за лепшае памаўчаць, каб не вярэдзiць матчыны раны i залiшне не выклiкаць яе гневу.

Мiколкавы непаразуменнi з Богам

Дужа багата было непрыемнасцей у Мiколкi з-за Бога. Нiяк не мог зразумець ён, што гэта за такая таемная асоба, якой баяцца людзi, якой баiцца мацi. Нават дзед - на што ўжо храбры чалавек - i той, калi прыставаў да яго Мiколка з роспытамi пра Бога, адмахваўся рукой i шэптам казаў:

- Адчапiся, унуча, з гэтым сваiм Богам. Цi я вучоны чалавек, каб ведаць, што гэта такое за стварэнне... А калi мацi цябе малiцца прымушае, дык ты i памалiся, язык жа ў цябе не адвалiцца... А не захочаш малiцца, то, вядома, мацi дасць табе пытлю.

А пытлю мацi давала часта. Як толькi падымаўся Мiколка з ложка, то мацi тут як тут:

- Ану, станавiся "Ойча наш" чытаць! Кажы ўслед за мной: "Ойча наш, iжа ясi на небясах..."

Стаiць Мiколка, на абраз глядзiць, у мацi пытаецца:

- А што такое "ясi на небясах"?

Мацi ад нечаканасцi не ведае, што рабiць. Дужа яна ведае, што такое "ясi". Нерашуча адказвае:

- То ясi... Бачыш, мы ямо, скажам, хлеб, i Ойча наш - Бог таксама, мусiць, есць, бо далей i гаворыцца пра хлеб насушны...

А дзед моўчкi збоку слухае матчыны тлумачэннi, ды не сцерпiць i ў бараду сваю: хе-хе-хе.

Зiрне на яго грозна мацi, дзед адразу як шоўкавы, сядзiць, не варухнецца.

А мацi далей дыктуе:

- Хлеб наш насушны даждзь нам днесь...

А Мiколка зноў пытае:

- А чаму толькi насушны, а калi я, скажам, пiрага хачу цi абаранка?

Не сцерпiць тут дзед, падказвае: "З макам", а сам хуценька падаецца за дзверы, убачыўшы, што мацi грозна пазiрае на качарэжку каля печы.

А Мiколка зноў са сваiмi роспытамi:

- А цi любiць Бог "зайцаў хлеб"?

Замест адказу матчыны пальцы даволi блiзка знаёмяцца з Мiколкавым вухам, i яно пачынае гарэць i чырванець, як той семафор за стрэлкамi. А мацi прыгаворвае:

- Гэта табе за "зайцаў хлеб"! А гэта табе за непаслушэнства перад Богам. А гэта табе... бязбожнiк ты гэтакi... Кажы цяпер "Багародзiцу"!

Маўчыць Мiколка, насупiўшыся.

- Кажы: "Багародзiца Дзева, радуйся, благадатная..."

- Дужа яна ўзрадавалася б, твая благадатная, калi б яе так за вуха пацягалi... - мармыча Мiколка пад нос.

- Што ты вярзеш там, неслуш! - гневаецца мацi. - Ну, пачынай!

- Не буду...

- Кажы адразу!..

- Не буду... - упарта стаiць на сваiм Мiколка i скоса пазiрае, як матка развязвае матузы ад фартуха, становячыся блiжэй да дзвярэй, каб адрэзаць Мiколку ўсякi шлях да адступлення. Калi заўважае Мiколка, што развязваецца апошнi вузел i матузовая пагроза набывае яўную небяспеку, ён маланкай кiдаецца пад тапчан, наганяючы страху на спаўшага там ката. Той стралой iмчыць да дзвярэй, збiваючы з ног Мiколкаву мацi.

- Пастой жа, я цябе ўчастую, пазнаеш ты ў мяне Багародзiцу!

- А няхай яна згарыць, твая Багародзiца! - лямантуе пад тапчаном Мiколка, забiраючыся ў самы куток за розныя скрынкi, клумкi з лахманамi.

- Пастой жа, паспытаеш ты ў мяне благадацi... - рашуча бярэцца мацi за качаргу, i пачынаецца, як кажа дзед, баталiя-вайна. Праўда, выпараць Мiколку з-пад тапчана - не такая-то лёгкая справа. Ды i дзед прыходзiць на дапамогу Мiколку. Ён асцярожна падыходзiць да дзвярэй i пачынае ўшчуваць мацi:

- Ты пасаромелася б людзей, кабета. На роднае дзiця з ражном перцi... Ды Бога пабаялася б, ён жа ўсё бача... - i дзед урачыста падымае руку ўгару, нiбы хоча паказаць ёй Бога на небе. Усё гэта ён робiць, каб адцягнуць матчыну ўвагу ад Мiколкавых тапчаноў. Мацi мiмаволi глядзiць угару. Там ляцiць звычайная варона. Пакуль мацi прыглядаецца да яе, Мiколка паспявае вылезцi з-пад тапчаноў i праслiзнуць у дзверы пад самымi матчынымi рукамi. Тая толькi паспявае войкнуць - лавi цяпер бязбожнiка ў чыстым полi. Усё гэта хiтрыкi дзеда, i мацi добра разумее яго палiтыку. Але што ты з гэтым дзедам зробiш, не ганяцца ж за iм з качаргой, за гэтым старым бязбожнiкам.

А дзед ужо iдзе з Мiколкам да дэпо i павучае ўнука:

- Ты, браце, заўсёды, калi туга табе давядзецца з Багародзiцай, дык iмчы ў дэпо. У нас, браце, багi не ў пашане, ураз iм крыллi абскубуць.

I сапраўды, хоць i вiселi ў дэпо сям-там абразы, але не бачыў Мiколка, каб дужа малiлiся перад iмi, шапкi скiдалi. Усё больш завiхалiся ля паравозаў, ля паравозных колаў, кляпалi паравозныя печы, расточвалi цылiндры. I такi грукат стаяў там, што любы Бог, як думаў Мiколка, адразу павiнен быў аглухнуць. А якая пашана iм, глухiм. Вiсяць вось на сценах, копацi набiраюцца. I не дзiва, што дэпоўцы не паважаюць багоў. Вось i Мiколкаў бацька, калi надакучала мацi яму сваiмi жалобамi на сынава бязбожнiцтва, звычайна агрызаўся:

- А кiнь ты са сваiм дурным Богам!

Дзiвiўся тады Мiколка: у мацi Бог разумны, у бацькi ж ён выходзiць дурным. Каму ж верыць? Вiдаць, бацьку, бо той усё ведае, той свет аб'ехаў на паравозе. I ўсё большае непавагi набiраўся Мiколка да багоў, хоць i цярпеў за гэта не раз вялiкiя непрыемнасцi. I не толькi ад маткi, але асаблiва ў школе, куды давялося яму ў хуткiм часе патрапiць. Тут адразу ўткнуўся ён у дыскусiю з папом, не ведаючы спачатку, што такiя дыскусii заўсёды канчаюцца для вучняў вельмi кепска. Поп, заўважыўшы новага вучня, адразу спытаў Мiколку:

- Хто ты такi?

- Мiколка... - крыху нерашуча адказаў ён.

- Дурань! - накiнуўся чамусьцi поп. - Перш за ўсё ты раб Божы...

- Ну, гэта ўжо хлусня, усё роўна, што ў дзеда пра туркаў, - набраўся смеласцi Мiколка. - А мы не рабы божыя, а рабочыя-дэпоўцы...

Чуў Мiколка пра рабочых, а пра нейкiх рабоў яму чуць не даводзiлася. Тут i ўсхадзiўся поп.

- Хто, хто? - перапытаў ён, набiраючыся злосцi, i ўжо запусцiў свае пальцы ў Мiколкаў вiхор.

- Паравознiкi мы, во хто мы... - пераказаў яшчэ раз Мiколка, горка плачучы, бо поп не на жарты ўзяўся за яго чуб.

А другi раз такая дыскусiя закончылася яшчэ горш для Мiколкi. Расказваў поп, як Бог займаўся будаўнiцтвам, як будаваў i стварыў свет, неба, зямлю, раслiны i жывёлу i як урэшце ён чалавека стварыў, Адама, а з яго рабрыны жонку гэтаму чалавеку, Еву. Слухаў, слухаў Мiколка ды - у рогат. Так i пусцiўся ў смехi, аж да скамейкi прысядае. Раз'ярыўся поп, наступае грозна на Мiколку: