Гiсторыя аднаго злачынства (на белорусском языке) - Винцесь Мудров

- Чаго ўсхадзiлiся?! Фiльм трэцяй катэгорыi!

Гледачы былi абражаныя: замест францускага фiльму пра мушкетэраў iм круцiлi нейкую лухту. У залi сьвiсталi, тупалi нагамi, а той-сёй з гледачоў, уголас шкадуючы змарнаваных грошай, сунуўся да выхаду.

"Час!" - мiльганула ў Iванавай галаве, i ён, адарваўшыся ад адтулiны, крадком сышоў з кiнабудкi. У цемры глядзельнай залi ён мiжволi зiрнуў у той бок, дзе сядзела Маша, потым - на таўстуна, якога паказвалi на экране, i, набраўшы ў грудзiну паветра, прашаптаў:

- Лёха!

- Навошта ён табе?! - азвалася зь цемры Мандрычыха. - Зноў пiць будзеце?

- Будзем! - пачулася ад заднiх радоў, i кудлатая Лёшкава галава чорным ценем праплыла па экране.

Зьдзiраючы зубамi мэталёвую галоўку, Лёшка парэзаў сабе губу, але пры гэтым нават не паморшчыўся i прагна глынуў замяшанае на ўласнай крывi "чарнiла". Дакладней, нават не глынуў: вiно папросту лiлося ў ягоную глотку, i коўцiк пры гэтым не варушыўся. Падзiвiўшыся такому штукарству, Iван пераняў бутэльку, але пiць ня стаў - ашчаджаў пiтво для сябра.

- Люблю кiрнуць, - прамовiў сябра, выцiраючы рукавом крывавую пену з вуснаў, - асаблiва пад балдою. - Лёшка ўзьняў вочы, i яркi маладзiк сьветлымi кропкамi адбiўся ў ягоных зрэнках.

Балдою сябрук называў месяц. Слоўца гэтае ён прывёз з аршанскай зоны, i яно, як i шмат якiх iншых слоў з таго рэпэртуару, намёртва прылiпла да языкоў бычкоўскай дзятвы.

Лёшка плюхнуўся на траву, задаволена адрыгнуў, дастаў папяросу.

- Слухай, хто гэта ўчора мае коры насунуў? - запытаўся ён у Iвана, i той, хаця i ведаў, куды заляцеў Лёшкавы чаравiк, страсянуў галавою.

- Ну i ваўчары, - прастагнаў сябрук, iзноў прыклаўся да пляшкi, i неўзабаве панурыўся тварам у быльнiк.

Танцы, як заўсёды, пачыналiся вальсам, i танчылi яго, як заўсёды, дзьве пары: бiблiятэкарка Забаронька са сваiм кавалерам Юркам Гулем i настаўнiца Кнiповiч зь Люськай Халiмонавай. Бiблiятэкарка вальсавала адмыслова - задзёршы голаў i адкiнуўшы назад правую руку, i кавалер ейны, стрымлiваючы кружэньне партнэркi, так iмпэтна шоргаў чаравiкамi, што заглушаў голас Валерыя Абадзiнскага. Танчылi, вядома ж, пад "Что-то случилось". У апошнiм куплеце сьпявак пачаў заiкацца - Юрка Бадуноў, якi сядзеў ля радыёлы i павiнен быў перасунуць iголку, забавiўся, прапусьцiў момант, i кавалер, пад роспачную iкаўку Абадзiнскага выгукнуў:

- Юрка... натаўку!

Калi песьня скончылася, бухгальтарка з настаўнiцай, а разам зь iмi i Люська Халiмонава падалiся да выхаду. "Прыдзьвернiк" Васька Бохан выпусьцiў на двор бiблiятэкарку, потым, атрымаўшы грымака, i настаўнiцу, а Люську Халiмонаву запiхнуў назад у залю.

- Што... што ён табе сказаў? - запыталася настаўнiца ў сяброўкi, прабягаючы мiма Iвана.

- Сказаў, што гатовы хоць сёньня расьпiсацца!

Дзяўчаты фыркнулi здушаным сьмехам, пабеглi за клюб, а Iван пасьля такiх слоў зябка перасмыкнуў плячыма. Вечаровы халадок прабiраў да дрыжыкаў, сьцягваў скуру на сьпiне, i, каб нейкiм чынам сагрэцца, даводзiлася раз за разам прыпальваў папяросу.

- Харэ лiвэр цiснуць! Дзеўкi млеюць! - крыкнуў Юрка Гуль, махнуў рукой малому Бадунову, i хлопцы, што гуртавалiся на ганку, пачалi заходзiць у залю. Юрка Бадуноў завёў хуткi музон, а ягоны старэйшы цёзка забухаў чаравiкамi, дэманструючы пабачаны ў азярышчанскi рэстаране мадняцкi танец. Тупаў Юрка Гуль так натхнёна, што са столi сыпалася пабелка, а са стэнду "Новае ў жывёлагадоўлi", якi вiсеў ля сцэны, звалiлася некалькi брашураў. Магчыма, i сам стэнд грымнуўся б долу, ды тут у пройме ўваходных дзьвярэй зьявiлася Мандрычыха i пагрозьлiва загадала:

- Пакiньце мазгатаць!

Загадчыца клюбу прайшла па залi, рашуча вырвала штэпсэль радыёлы. Каб даняць загадчыцу, Юрка Гуль яшчэ хвiлiну скакаў бяз музыкi, а калi Мандрычыха, плюнуўшы ў ягоны бок, пайшла да дзявярэй, рушыў за ёю сьледам.

Iван стаяў ля сьцяны i ўсiм сваiм выглядам паказваў, што памiрае ад суму. Ён раз-пораз пазяхаў, крывiўся, кiдаў пужлiвыя позiркi на Юрку Бадунова i з жахам чакаў, калi Юрка завядзе павольную музыку. I вось Юрка ўключыў радыёлу, паставiў на дыск гнуткую кружэлку, i навакольны сьвет напоўнiлi шчымлiвыя акорды "Анжэлы". "Анжела, ты на счастье мне судьбой дана-а..." - зацягнуў Абадзiнскi, а знадворку, заглушаючы сьпевака, надрыўна гаркнулi:

- За капыты, за капыты бярыце!

З начной цямрэчы выплылi падэшвы зношаных чаравiкаў, i ў залю, наперад нагамi, унесьлi Лёшку Мандрыка. "Кароль аршанскай зоны" быў у поўным "вырубоне".

- Цяжкi, халера! - выдыхнуў Юрка Гуль, трымаючы "караля" пад пахi.

Хлопцы занесьлi Лёшку ў канец залi, усьпёрлi на кучу бязладна зваленых крэслаў, i Юрка Гуль, мяльком зiрнуўшы на бiблiятэкарку, гучна абвясьцiў:

- Запрашаюць жанчыны!

- Паскуда! - выдыхнула Забаронька, выбегла з залi, а Юрка Бадуноў чарговым разам уключыў "Анжэлу".

Слухаючы шчымлiвую мэлёдыю, Iван заплюшчыў вочы, уяўляючы, што гэта не Абадзiнскi, а ён, Iван, сьпявае прачулую песьню, а калi зноў зiрнуў на сьвет, дык убачыў, што Маша ўстала з крэсла i iдзе праз залю ў ягоны бок. Стукалi туфлiкi па расссохлай падлозе, парывiста бiлася сэрца, пранiкнёна, зь пяшчотным прыдыханьнем сьпяваў Абадзiнскi. Яшчэ была спадзеўка, яшчэ была кволая надзея, што Маша iшла запрашаць некага iншага. Iван зiрнуў па баках, ступiў крок да дзьвярэй i пачуў раптам такi мiлы i такi лагодны голас:

- Вас можна?

Шаснаццаць гадоў пражыў Iван на сьвеце, а на белы танец яго запрашалi ўпершыню. Ды што там танец... ён i сам да дзяўчат блiжэй як на тры мэтры не падыходзiў, а тут адразу такое... Таму i зьмянiўся Iван з твару, i язык ягоны прысох да паднябеньня, i ня здолеў Iван паведамiць прыгажунi, што ён не танцуе.

- Вас можна? - паўтарыла дзяўчына, i нехта, вiдаць, Васька Бохан, штурхнуў яго ў сьпiну. Ён прайшоў на ватных нагах на сярэдзiну залi, стаў там як укапаны, i Маша паклала яму на плечы свае танклявыя рукi.

"Анжела, ты одна, одна на свете,

Анжела, в добрый час тебя я встретил..."

Трэба было варушыцца, пераступаць з нагi на нагу, хаця б дзеля таго, каб прыхаваць праклятыя дрыжыкi. Падпарадкоўваючыся Машыным рухам, ён зрабiў крок, наступiў дзяўчыне на туфлiк i, спалохана падскочыўшы, ударыў партнэрку нагой ў шчыкалатку. Маша войкнула, адступiла на мэтар, але рук з Iванавых плячэй не зьняла. Разам з апошнiмi ўсхлiпамi Абадзiнскага спакутаваны Iван крутнуўся на абцасах i замест таго, каб правесьцi дзяўчыну да месца цi хаця б кiўнуць галавой, неакрэсьлена крэкнуў i выйшаў на падворак.

На падворку было халодна i месячна. Мяккае сьвятло маладзiка высьвечвала кусты ля гатаўскай дарогi, бункер траянаўскага камбайна i нечую пахiлую постаць - цi не самога Траяна, - якая краталася мiж кустоў, то ўзьнiкаючы, то зьнiкаючы зь вiдавоку.

Няўдалы танцор сядзеў на ўсходах ля дзьвярэй кiнабудкi i, пацепваючыся ад холаду, прыслухоўваўся да галасоў, што даляталi з клюбу. У клюбе мiж тым скакалi "шэйковiча". Музыкi не было чуваць: адно зумкалi шыбы ды здрыганалiся ад тупату дашчатыя сьцены.

- Ну чаму, чаму я такi? - шаптаў начны летуценьнiк, раз-пораз шморгаючы азяблым носам.

У носе сьвярбела. Iван доўга зьбiраўся зь сiламi, каб чхнуць, а калi сабраўся i ўжо затрос галавой, з адчыненых дзьвярэй клюбу вырваўся вясёлы вiскат Люськi Халiмонавай.

- Адчапiся, нам дахаты трэба!

Чхаць не выпадала - трэба было хавацца, i начны летуценьнiк, пацёршы далоньню пераносьсе, пабег на нягнуткiх нагах у блiжэйшыя кусты.

Зарагатаў i ацiх Васька Бохан, крыкнуў штосьцi няўцямнае Юрка Гуль, i па цэмэнтавым ганку дробна застукалi дзявочыя туфлiкi.

- Слухай, а хто ён такi? - запыталася Маша, калi яны зь Люськай падышлi да матацыкла.

- Хто, Васька?

- Ды не... Ну той, дзiўны такi...

- А-а! Дэсантнiк! - Люська азiрнулася, падбегла да кустоў, за якiмi хаваўся начны летуценьнiк, i, прысеўшы на кукiшкi, прамовiла: - У яго ня ўсе дома. Чокнуўся, як зь вежы падаў.

У цемры мiльганула дзявочае сьцягно, iрванулася да каленяў палоска белых майтак, i ў Iвана, якi аглядаў усё гэта, на момант спынiлася сэрца. Ён i ня сьцямiў адразу - пра якога гэта дэсантнiка вядзе гаворку Люська Халiмонава, а калi сьцямiў i абурана глынуў паветра, у носе ягоным зноў засьвярбела, i ён аглушальна чхнуў. Люська войкнула, пабегла ўпрысядкi да матацыкла, на хаду нацягваючы майткi, а Iван, страсянуўшы галавой, чхнуў ёй усьлед чатыры разы запар.

Дахаты ён iшоў, сьцiскаючы кулакi i ўголас лаючы Люську Халiмонаву.

"Нiчога, яшчэ пашкадуе, - супакойваў сябе Iван. Апанаваны ўласнымi фантазiямi, ён уявiў, як роспачна будзе плакаць Люська Халiмонава, i нечакана ступiў нагой у каровiну "аладку". Фантазii выпетрылiся з галавы, i Iван, выцiраючы чаравiк аб траву, з рашучасьцю, на якую толькi быў здольны, вырашыў не хадзiць болей на танцы.

Ноччу яму добра спалася. Ён праспаў да абеду i абудзiўся, як i мiнулым днём, ад бразгату вёдраў на доле.

- Слухай, тут жа ў Азярышча Карзо прыяжджаў, - прамаўляла, гучна бразгаючы вёдрамi, суседка Мiронаўна, - дык i гэтая папёрлася... Людзi казалi - лезла нейкую кнiжку падпiсваць, а той на яе i не зiрнуў нават.

- А на каго там глядзець? - падтрымала Мiронаўну мацi. - Пыса як у той рапухi... i куды ўжо лезеш?