Выкраданне Чарадзея (на белорусском языке) - Кир Булычев

- Ага, князь Вячка, сын полацкага князя Барыса Раманавiча. Ён раней княжыў у Кукейнасе. Кукейнас захапiлi рыцары. Пасля гiбелi горада ён пайшоў у лясы са сваiмi саюзнiкамi - яцвягамi i лiвамi. А зноў з'явiўся ў 1223 годзе, калi русiнскiя князi, адваяваўшы ў мечаносцаў, далi яму горад Юр'еў. Да Юр'ева падступiла ўсё ордэнскае войска. Вячка супрацiўляўся некалькi месяцаў. Потым горад здаўся i князя забiлi.

- I вы думаеце, што гэта той самы Вячка?

- Ага. Усё сведчыць на карысць такой здагадкi. На гэтым пагорку было неўмацаванае паселiшча. Толькi ў пачатку XIII стагоддзя яго абнеслi сцяною i пабудавалi мураваны сабор. А ў 1215 годзе горад гiне. Iснаваў ён так нядоўга, што нават у летапiсах пра яго амаль няма звестак. Навошта яго ўмацавалi? Вiдавочна, са стратаю крэпасцей на Дзвiне полацкаму князю патрэбны былi новыя пагранiчныя фарпосты. I ён пасылае сюды Вячку. Рыцары яго ведаюць. Ён iх даўнi вораг. I яго новая крэпасць становiцца цэнтрам супрацiўлення ордэну...

Шар узняўся над вячэрнiм горадам. Былi вiдаць вогнiшчы на вулiцы - iх палiлi бежанцы. Водблiскi вогнiшчаў падалi чырвонымi блiкамi на месiва людзей, якiя збiлiся ў кучу каля ахоўнай сцяны.

Напаследак шар падняўся яшчэ вышэй.

Чорным сiлуэтам вiднелася на схiле асадная вежа. Пагойдвалiся факелы там устанаўлiвалi катапульту. Белыя, асветленыя знутры шатры мечаносцаў на тым беразе ручая здавалiся прывiдамi - 12 лiпеня 1215 года канчалася. Цяпер Ганна ведала, што горадам Замошша правiць адважны i непрымiрымы князь Вячка. I ёсць у яго баярын Раманаў, чалавек з сур'ёзным вузкагубым капрызным тварам - чарадзей i алхiмiк, якi праз суткi загiне i апрытомнее ў далёкай будучынi.

15

Усё здарылася без сведкаў з будучынi, ноччу, калi Кiн, Ганна, Жуль, а галоўнае, пан епiскап Альберт i ландмайстар Фрыдрых спакойна спалi. I гэта было вельмi крыўдна, таму што час, калi ўжо ты трапiў у цячэнне вiтка, незваротны. I нiхто нiколi не ўбачыць зноў, якiм жа чынам гэта адбылося.

...Першая прачнулася Ганна, хуценька памылася i пастукалася да мужчын.

- Лежабокi, - сказала яна, - праспiце штурм.

- Устаём, - адказаў Кiн. - Ужо ўсталi.

- Я пакуль збегаю да дзеда Генадзя, - удзячна ахвяравала сабой Ганна. Адцягну яго ўвагу. Але каб да майго прыходу князь Вячка быў на баявым канi.

А калi Ганна вярнулася з малаком, тварагом, свежым хлебам, гордая за сваё падзвiжнiцтва, у доме панавала расчараванне.

- Паглядзi, - сказаў Жуль. Шар быў уключаны i накiраваны на схiл. Там лянiва дагарала асадная вежа - сюррэалiстычнае збудаванне з вялiзных чорных галавешак. Ад катапульты засталася толькi лыжка, недарэчна ўткнутая ў траву дзяржаннем. Наўкола стаялi ордэнскiя ратнiкi. З моста цераз ручай на пажарышча глядзела ордэнская знаць, якая акружала епiскапа.

Ад варотаў крэпасцi да вежы рассцiлалiся чорныя шырокiя палосы. У ручаi - а гэта Ганна ўбачыла не адразу - ляжалi вялiзныя, у два чалавечыя росты, колы, абгарэлыя - хоць тут жа яна зразумела сваю памылку: каля вежы не магло быць такiх вялiкiх колаў.

- Яны ноччу ўсё гэта спалiлi! - сказала Ганна. - I правiльна зрабiлi. Чаго ж хвалявацца?

- Шкада, што не пабачылi.

Кiн хутка правёў шар унiз, да ручая. Ён праляцеў над каркасам вежы i спынiўся над галовамi рыцараў.

- Дзякуй за падарунак, - паволi сказаў епiскап Альберт. - Вы не маглi прыдумаць нiчога лепшага ў ноч майго прыезду.

- Я яшчэ летась раiў вам даць прытулак чарадзею, - сказаў ландмайстар, - калi ён з Смаленска збег.

- Мы пасылалi да яго ганца, - сказаў адзiн з наблiжаных да епiскапа. Ён не адказаў. Ён схаваўся тут.

- Ён аддаў перавагу служыць д'яблу, - задумлiва сказаў епiскап. - I неба нашай рукою пакарае яго.

- Сапраўды! - сказаў высокi хударлявы рыцар.

- Правiльна, - згадзiўся Фрыдрых фон Какентаўзен. - Але мы не ў храме, а на вайне. Нам патрэбны саюзнiкi, а не словы.

- Д'ябал нам не саюзнiк, - сказаў епiскап. - Не забывайцеся пра гэта, брат Фрыдрых. Нават калi ён магутны.

- Я памятаю, святы айцец.

- Горад павiнен быць жорстка пакараны, - сказаў епiскап гучна, так, каб яго чулi кнехты, якiя стоўпiлiся збоку. - У любы момант можа прыйсцi атрад з Полацка, а гэтага нам не трэба. У Смаленску таксама глядзяць з трывогай на наша ўзмацненне...

- Сюды iдуць лiтоўцы, - дадаў хударлявы рыцар.

- Калi крэпасць не здасца да захаду сонца, мы не пакiнем у ёй нiводнай жывой душы, - сказаў епiскап.

- I месiра Рамана?

- У першую чаргу. Толькi тыя веды могуць iснаваць, якiя апекаваны божай ласкай.

- Але калi ён умее здабываць золата?

- Мы знойдзем золата i без чарнакнiжнiкаў, - сказаў епiскап. - Брат Фрыдрых i брат Готфрыд, iдзiце следам за мною.

16

Усярэдзiне шацёр быў абстаўлены сцiпла. На ўтаптанай падлозе паверх рагожаў ляжаў дыван, стаялi складныя, без спiнак, ножкi крыж-накрыж, крэслы, на драўляным узвышэннi ляжалi згорнутыя на дзень скуры, высокi падсвечнiк з аплылым воскам паблiскваў меддзю каля высокага куфра, акаванага жалезнымi палосамi. На куфры ляжалi два пергаментныя скруткi.

Епiскап падаў знак рыцарам сядаць. Фрыдрых фон Какентаўзен адшпiлiў пояс з мячом i паклаў яго на падлогу ля ног. Брат Готфрыд заставiў меч мiж ног i абапёрся рукамi ў пальчатках на яго дзяржальна. Аднекуль выслiзнуў слуга ў чорнай сутане. Ён вынес арабскi збан i тры сярэбраныя чаркi. Брат Готфрыд прыняў чарку, епiскап i Фрыдрых адмовiлiся.

- Ты кажаш, брат Фрыдрых, - вымавiў епiскап, - што месiр Раман на самай справе дасведчаны ў сакрэтах магii?

- Я ўпэўнены ў гэтым.

- Калi мы не заб'ём яго заўтра, - сказаў брат Готфрыд, - то ён з дапамогаю д'ябла можа прыдумаць нам пагiбель.

- Я памятаю галоўнае, - сказаў Фрыдрых. - Я заўсёды памятаю пра дабро ордэна. А месiр Раман блiзкi да адкрыцця тайны золата.

- Золата д'ябла, - запярэчыў Готфрыд фон Гольм.

- Месiр Раман любiць уладу i славу, - заўважыў Фрыдрых. - Што можа даць яму князь Вест?

- Чаго ён апынуўся тут? - спытаўся епiскап.

- Ён далёкi родзiч князя, - сказаў Фрыдрых. - Ён быў народжаны ад наложнiцы князя Барыса Полацкага.

- I хацеў бы стаць князем?

- Не тут, - усмiхнуўся брат Фрыдрых. - Не ў гэтай вёсцы.

- Добра, што ён спалiў вежу, - сказала Ганна. - Iнакш бы яны не сталi размаўляць.

- Што здарылася ў Смаленску? - спытаўся епiскап, перабiраючы ў моцных пальцах бурштынавы ружанец з вялiкiм залатым крыжам.

- Тутэйшы ўладыка - вiзантыец. Чалавек недалёкi. Ён вырашыў, што ўменне месiра Рамана ад д'ябла. I падняў чэрнь...

- Ну проста як нашы браты, - усмiхнуўся нечакана Альберт. Паглядзеў на Готфрыда. Але той не заўважыў iронii. - I чараўнiка прыгрэў князь Вест?

- Ён жыве тут ужо трэцi год. Ён затаiўся. Ён напалоханы. Яму няма куды iсцi. У Кiеве яго чакае такi самы лёс, што i ў Смаленску. На Захадзе ён выклiкаў небяспечную жадобу караля Пiлiпа i гнеў святой царквы. Я думаю, што ён многае паспеў зрабiць. Пра гэта сведчыць гiбель нашай вежы.