Пасьля СССР. 25 гадоў незалежнасці - Ганна Соўсь

Соўсь: Чаго не хапіла, чаго не хапае Беларусі, каб увайсьці паўнавартасным чальцом у сям’ю эўрапейскіх народаў? Вось як на гэтае пытаньне адказваюць Міхаіл Чыгір і Уладзімер Ганчарык.

Чыгір: На пачатку 90-х у эканамічным пляне мы былі на галаву больш магутныя, чым Польшча. Яны да нас ехалі пакупаць і трактары, і ровары, і тэлевізары, і кавамолкі, усё што хочаце. Ад нас ішла туды процьма тавараў нелегальна. У Польшчы заробкі былі меншыя і даходы меншыя. І параўнайце сёньня Польшчу і Беларусь па сярэднім заробку, пэнсіі, узроўні жыцьця. Мы маглі быць вышэй за іх, каб ішлі ў патрэбным кірунку. А мы вельмі моцна адсталі ад Польшчы паводле ўзроўню жыцьця. Афіцыйная прапаганда ня хоча прызнаваць, але многія людзі ведаюць пра гэта цудоўна. 9

Ганчарык: На жаль, беларускі варыянт – у многім упушчаны час для правядзеньня неабходных эканамічных рэформаў, станаўленьня прававой дзяржавы і дэмакратычнага грамадзтва. Хаця ў нас былі добрыя перадумовы для вырашэньня гэтых задачаў, ня горш чым у суседзяў. У той час была добрая эканоміка, кваліфікаваная працоўная сіла. І чаму б не сказаць пра вялікую падтрымку насельніцтва першага прэзыдэнта. Гэта факт.

Навумчык: Ганна, я вось цяпер прыгадаў пасады, якія займалі ў 1991-ым Чыгір і Ганчарык. Чыгір – інструктар ЦК КПБ, Ганчарык – член бюро ЦК, гэта вышэйшы орган мясцовы. І якраз тады камуністычныя кіраўнікі нам казалі: якая незалежнасьць? Пра што вы кажаце? Куды мы без Расеі? У нас нафты няма, у нас няма газу, у нас няма пятага-дзесятага. Прыклад Японіі, які мы прыводзілі, дзе ўвогуле нічога няма, іх не пераконваў. Я яшчэ дадам, што ў Беларусі была разьвітая навукаёмістая вытворчасьць і выгоднае геапалітычнае становішча. Усё было. Не было аднаго: таго ўзроўню нацыянальнай сьвядомасьці, які быў у Латвіі, Літве ці ва Ўкраіне, ці ў Польшчы. Кажуць: няма беларускага Гаўла ці беларускага Валенсы. А я стаўлю Гаўла ці Валенсу на месца Пазьняка. Ня трэба было Валенсу даказваць, што Польшча мусіць быць незалежнай краінай. Ня трэба было Гаўлу даказваць, што мусіць існаваць чэская мова. А вось Народнаму Фронту, Пазьняку – прыйшлося падобнае рабіць.

Соўсь: У рэальнасьці, Беларусь – прэзыдэнцкая краіна, дзе вельмі шмат, калі ня ўсё, вызначае адзін чалавек: Лукашэнка. Сяргей, я прапаную паслухаць меркаваньне чалавека, які быў з Аляксандрам Лукашэнкам у адной камандзе на першых прэзыдэнцкіх выбарах:

Фядута: Аляксандар Лукашэнка 1994 году – гэта той чалавек, які прыходзіць да ўлады дзеля таго, каб атрымаць яе. Аляксандар Лукашэнка сёньня – гэта чалавек, які думае ў тым ліку і пра будучыню Беларусі, якой ён сёньня кіруе. У той момант ён ня думаў.

Соўсь: Сяргей, Вы падзялаеце ацэнку Аляксандра Фядуты? І пры якой умове Вы б маглі паверыць, што Лукашэнка – гэты іншы чалавек, чым той, якім ён быў раней, што ён зьмяніўся?

Навумчык: Не адзін Аляксандар Фядута кажа, што Аляксандар Лукашэнка зьмяніўся, і прыводзяцца пэўныя аргумэнты – спыніўся шалёны наступ на беларускую мову, ня рвуць бел-чырвона-белыя сьцягі, і гэтак далей. Я буду казаць пра свае асабістыя адчуваньні, хаця канешне, я ведаў Лукашэнку вельмі даўно.

Мой адказ - не. Я ня думаю, што Лукашэнка зьмяніўся. Думаю, што тое, што я назваў – гэта толькі гульня, каб сапраўды ўтрымаць уладу. Усё ж, улада для яго застаецца галоўным. Гэта ня мінус для палітыка, між іншым – жадаць улады, але ўсё ж на першым месцы павінна стаяць Беларусь. Вось Беларусь для яго на першым месцы, я баюся, не стаіць. На першым месцы для яго – улада, і тут ня трэба ілюзіяў, і тут ня трэба падманвацца.

Вы спыталіся, пры якой умове я мог бы паверыць у тое, што ён зьмяніўся... Што не назаву – будзе недастаткова, і калі б я беларускія школы назваў, ці свабоду мітынгаў, ці свабоду прэсы. Урэшце, сем’і Красоўскага, Захаранкі, Ганчара, Завадзкага могуць спытаць – і справядліва спытаць! – дзе іх блізкія.

Але я назаву, што асабіста для мяне было б сьведчаньнем зьмены Лукашэнкі. Прычым гэта не патрабуе вялікіх матэрыяльных выдаткаў, ці доўгага часу, гэта літаральна патрабуе адной гадзіны.

Для мяне індыкатарам таго, што ён зьмяніўся, было б, калі б ён прыехаў у Курапаты і паклаў кветкі да Крыжа Пакуты.